Wyrok TSUE dotyczący klauzul niedozwolonych

Posted on Categories:CHF, Kredyty hipoteczne
21 grudnia 2016 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał wyrok w sprawie dotyczącej artykułu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów mówiącego o stosowaniu niedozwolonych postanowień we wzorcach umów. Orzeczenie potwierdza zgodność z prawem unijnym przepisów ustawy oraz prawidłowość ich dotychczasowej interpretacji przez UOKiK

Stan faktyczny sprawy

Wyrok zapadł w związku z pytaniem prejudycjalnym Sądu Apelacyjnego w Warszawie. Rozpoznawał on sprawę z odwołania przedsiębiorcy prowadzącego biuro podróży. Urząd wydał decyzję uznającą stosowanie – wpisanych do rejestru – niedozwolonych postanowień we wzorcu regulaminu przedsiębiorcy za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nałożył karę pieniężną. Sprawy sądowe, w wyniku których kwestionowane klauzule znalazły się w rejestrze, toczyły się wobec innych przedsiębiorców turystycznych, nie spółki objętej decyzją.
Niedozwolone postanowienia, inaczej zwane klauzulami abuzywnymi, są publicznie dostępne w rejestrze klauzul niedozwolonych. Zawiera on zabronione postanowienia umowne, jakie stosowali przedsiębiorcy z różnych branż, m.in. finansowej, telekomunikacyjnej czy ubezpieczeniowej, niewiążące na mocy wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Pytanie prejudycjalne

Pytanie prejudycjalne dotyczyło zgodności z prawem unijnym art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Przepis ten umożliwia Urzędowi stwierdzenie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów wobec przedsiębiorcy stosującego postanowienie wpisane do rejestru w sytuacji, gdy nie był on stroną postępowania o uznanie postanowienia za niedozwolone.
Wątpliwości sądu pytającego wzbudzał fakt, że przedsiębiorca taki nie ma możliwości przedstawienia argumentu braku niedozwolonego charakteru danych postanowień i tym samym jest pozbawiony prawa do bycia wysłuchanym. W związku z tym, TSUE badał także, czy krajowe przepisy mogą być niezgodne z art. 47 Karty praw podstawowych, statuującym prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu.

Treść wyroku TSUE

Trybunał Sprawiedliwości uznał jednak, że przepisy prawa unijnego nie stoją na przeszkodzie, by stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień wpisanych do krajowego rejestru mogło zostać uznane za działanie bezprawne w stosunku do innego przedsiębiorcy. Dotyczy to sytuacji, gdy nie brał on udziału w postępowaniu, w wyniku którego owo postanowienie wpisano do rejestru.
Działanie takie może też stanowić podstawę nałożenia kary pieniężnej. Warunkiem jest, by przedsiębiorcy przysługiwał środek prawny zarówno przeciwko decyzji uznającej tożsamość porównywanych postanowień, jak i decyzji ustalającej kwotę kary pieniężnej.

Wnioski

Orzeczenie TSUE potwierdza zatem zgodność z prawem unijnym przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w omawianym zakresie, a także prawidłowość ich interpretacji przez Urząd.

Przepisy polskiego prawa

Zgodnie z art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Taka praktyka jest zagrożona karą pieniężną w wysokości do 10 % obrotu przedsiębiorcy osiągniętego w roku poprzedzającym rok nałożenia kary.
Do 17 kwietnia 2016 r. podstawą wpisania postanowienia do rejestru był wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK). Powództwo miał możliwość wnieść każdy, kto mógłby zawrzeć umowę zawierającą kwestionowane postanowienie. W razie uwzględnienia powództwa, SOKiK zakazywał wykorzystywania postanowienia, a po uprawomocnieniu się wyroku Urząd wpisywał je do rejestru.
Urząd z kolei kwestionował stosowanie postanowień wpisanych do rejestru, niezależnie od tego, czy wyroki, na podstawie których dokonano wpisu, zapadły przeciwko kontrolowanym, czy innym przedsiębiorcom. Oceniając możliwość postawienia zarzutu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów UOKiK badał tożsamość porównywanych klauzul oraz cel ich stosowania. Literalna zbieżność treści porównywanych postanowień (użyte sformułowania) nie miała decydującego znaczenia. Ważna była tożsamość negatywnych dla konsumenta skutków i zakres ich oddziaływania. Przedsiębiorca mógł jednak zakwestionować zarówno przypisanie mu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, jak i wysokość nałożonej kary pieniężnej składając odwołanie do SOKiK. To inicjowało cywilny spór sądowy pomiędzy Urzędem a przedsiębiorcą.

Zmiana systemu abstrakcyjnej kontroli wzorców umów

Po 17 kwietnia 2016 r. zmienił się system kontroli postanowień wzorców umów, co nastąpiło w związku z wejściem w życie przepisów nowelizujących m.in. ustawę o ochronie konkurencji i konsumentów.
Obecnie kontrola postanowień wzorców umów (tzw. kontrola abstrakcyjna) należy do Prezesa Urzędu i jest dokonywana w toku postępowania administracyjnego. Wydana w jego wyniku decyzja, dostępna w bazie decyzji, także podlega zaskarżeniu. W jego efekcie dalsza kontrola może być przeprowadzona przez SOKiK, Sąd Apelacyjny w Warszawie, a w razie wniesienia skargi kasacyjnej, przez Sąd Najwyższy.
Rejestr klauzul niedozwolonych będzie funkcjonował przez dziesięcioletni okres przejściowy. Będą wpisywane do niego wyłącznie te niedozwolone postanowienia, które SOKiK zakwestionuje w sprawach toczących się na dzień zmiany przepisów. Rejestr nie będzie jednak uzupełniany o postanowienia zakwestionowane przez UOKiK. Przez ten okres, Urząd zachowuje uprawnienie do wszczęcia postępowania w sprawie stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów wobec przedsiębiorcy stosującego we wzorcach umów postanowienia wpisane do rejestru.
Aktualnym źródłem wiedzy o niedozwolonych postanowieniach umownych jest wspomniana baza decyzji Prezesa UOKiK.
Sygnatura sprawy: C-119/15
Plik do pobrania: Ulotka – Klauzule abuzywne

Istotne poglądy w sprawie klauzul indeksacyjnych

Posted on Categories:CHF, Kredyty hipoteczne
Prezes UOKiK przedstawił trzy kolejne istotne poglądy w sprawie. Dotyczą one sporów między konsumentami a Bank Millennium, ING Bank Śląski oraz Getin Noble Bank o postanowienia umów kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przedstawił trzy kolejne istotne poglądy w sprawie. Dotyczą one postępowań przeciwko Bank Millennium (Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa), ING Bank Śląski (Sąd Okręgowy w Katowicach) oraz Getin Noble Bank (Sąd Okręgowy w Warszawie). We wszystkich sprawach konsumenci zarzucają przedsiębiorcom użycie w umowach kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego niedozwolonych klauzul indeksacyjnych.
Kredytobiorcy, we wnioskach skierowanych do UOKiK, zakwestionowali postanowienia dotyczące indeksacji kwoty i rat kredytu. Zdaniem urzędu, postanowienia zawarte w umowach pozwalają bankom na jednostronne ustalanie w tabelach kursów kupna i sprzedaży franka szwajcarskiego, po których przeliczana jest kwota kredytu i rat kapitałowo-odsetkowych. Konsumenci nie są informowani na jakiej podstawie określają je banki. Jest to wykorzystanie uprzywilejowanej pozycji jaką mają banki jako profesjonaliści oraz silniejsze strony  w umowach z kredytobiorcami. Dlatego, zdaniem prezesa UOKiK należy uznać te klauzule za niedozwolone i sprzeczne z dobrymi obyczajami.
W ocenie prezesa UOKiK, uznanie przez sąd kwestionowanych zapisów umowy za niedozwolone może oznaczać, że całe umowy kredytu będą nieważne. Jednak, zdaniem urzędu, orzeczenie o nieważności umowy powinno nastąpić jedynie w sytuacji, gdy konsument w pełni zaakceptuje takie rozwiązanie.
Istotne poglądy wydane przez prezesa UOKiK, dotyczą spraw o sygn. akt: I C 1673/16, II C 747/16, XXV C 2022/15 – sporów konsumentów z Bank Millennium, ING Bank Śląski oraz Getin Noble Bank. Prezes UOKiK może wydać istotny pogląd we wszystkich sprawach z zakresu ochrony praw konsumentów, nie tylko usług finansowych.
Ocena prawna przedstawiona przez urząd nie może stanowić odniesienia dla innych spraw, które pozornie mogą wydawać się podobne. W każdym przypadku prezes UOKiK ocenia stan faktyczny i prawny, orzecznictwo w danej sprawie oraz wniosek skierowany przez powodów. Wydane do tej pory poglądy są dostępne na stronie internetowej UOKiK https://uokik.gov.pl/istotny_poglad_w_sprawie.php.
Istotny pogląd w sprawie konsumenckiej – zasady

  • Istotny pogląd w sprawie to pisemne stanowisko prezesa UOKiK, w którym urząd przedstawia argumenty i poglądy ważne dla danego sporu, opierając się na określonym stanie faktycznym i prawnym. Z tego względu ocena przedstawiona w istotnym poglądzie nie może być odniesieniem do innych spraw.
  • Wydawany jest tylko w sprawie toczącej się przed sądem.
  • Jest wydawany, jeżeli przemawia za tym interes publiczny.
  • Dotyczy sporu między konsumentem a przedsiębiorcą.
  • Prezes UOKiK może przedstawić istotny pogląd w sprawie z własnej inicjatywy, na wniosek konsumenta lub przedsiębiorcy bądź na wniosek sądu.

Dodatkowe informacje dla mediów:
Biuro Prasowe  UOKiK
Pl. Powstańców Warszawy 1, 00-950 Warszawa
Tel. 695 902 088
E-mail: biuroprasowe@uokik.gov.pl
Twitter: @UOKiKgovPL

Pliki do pobrania