Category: CHF

Działania UOKiK

Prezes UOKiK na bieżąco analizuje wpływające sygnały od konsumentów i jeżeli są ku temu podstawy, podejmuje działania – wszczyna postępowania czy wydaje istotne poglądy w sprawie zgodnie z kompetencjami przewidzianymi ustawą z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, dalej „uokik”.
UOKiK jest również w bieżącym kontakcie z Rzecznikiem Finansowym, kancelariami prawnymi reprezentującymi konsumentów w procesach sądowych oraz przedstawicielami organizacji społecznych zrzeszających konsumentów, którzy zawarli umowy kredytu hipotecznego wyrażone w walucie obcej. Spotkania z ww. podmiotami dotyczą głównie omówienia działań podejmowanych przez Prezesa UOKiK wobec sektora finansowego oraz możliwości współpracy. Ich celem jest koordynacja i optymalizowanie wszelkich czynności zmierzających do usunięcia z umów kredytów klauzul abuzywnych oraz zaprzestania stosowania przez banki działań mogących stanowić praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów.

Odpowiedzi na najczęściej poruszane przez konsumentów zagadnienia:

1. Badanie przez UOKiK abuzywności klauzul umownych

17 kwietnia 2016 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, która wprowadziła m.in. nowy system kontroli klauzul. Dlatego opisujemy stan przed wejściem w życie nowych przepisów i po.
Działania podejmowane przez Prezesa UOKiK w zakresie abuzywności postanowień wzorców umów przed 17 kwietnia 2016 r.
W systemie prawnym obowiązującym przed 17 kwietnia 2016 r., aby wyeliminować określone postanowienie z wzorca umowy, Prezes UOKiK musiał wystąpić przeciwko przedsiębiorcy z powództwem do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, dalej „SOKiK”, o uznanie go za niedozwolone. Jeśli zostało ono uwzględnione przez sąd prawomocnym wyrokiem, postanowienie było wpisywane do prowadzonego przez Prezesa UOKiK rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, dalej „rejestr”. Wobec przedsiębiorcy, który stosował postanowienie wpisane do rejestru, Prezes UOKiK mógł wszcząć na podstawie art. 24 ust. 2 pkt 1 uokik postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.
W wyniku pozwów złożonych przez Prezesa UOKiK, do rejestru wpisane zostały postanowienia związane z wzorcami umów kredytu hipotecznego wyrażonego w walucie obcej:

• klauzula wpisana wobec Banku Millennium S.A. pod nr 3178: „Kredyt jest indeksowany do CHF/USD/EUR, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF/USD/EUR według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku Millennium w dniu uruchomienia kredytu lub transzy”,
• klauzula wpisana wobec Banku Millennium S.A. pod nr 3179: „W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty”,
• klauzula wpisana wobec mBanku S.A. pod nr 4704: „Stopa procentowa Kredytu może ulegać zmianom w okresie trwania Umowy w przypadku zmiany, co najmniej jednego z następujących parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego: a) oprocentowania lokat międzybankowych (stawek WIBID/WIBOR), b) rentowności bonów skarbowych, obligacji Skarbu Państwa, c) zmiany stóp procentowych NBP oraz w zakresie wynikającym ze zmiany tych parametrów”.

Jednocześnie, w 2009 r. Urząd zbadał praktyki banków dotyczące ustalania kursów kupna  i sprzedaży walut obcych, w oparciu o które wyliczane są kwota kredytu hipotecznego oraz wysokość rat. Ustalenia w sprawie spreadów znalazły się w raporcie, który można pobrać ze strony UOKiK. Zwróciliśmy uwagę, że banki arbitralnie określały koszty ponoszone przez konsumentów związane z wykonywaniem umowy. W ocenie Prezesa UOKiK, w umowach brakowało mechanizmu, który pozwalałby konsumentowi zweryfikować, czy wyliczenia banku są prawidłowe i czy zostały przeprowadzone w oparciu o obiektywne i przewidywalne kryteria. UOKiK zbadał także, w jaki sposób banki umożliwiały klientom spłatę kredytu bezpośrednio w walucie obcej.
Wejście w życie nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów 17 kwietnia 2016 r.
Od 17 kwietnia 2016 r. to Prezes UOKiK rozstrzyga o niedozwolonym charakterze postanowienia wzorca umowy i zakazie jego wykorzystywania. Jest to tzw. abstrakcyjna kontrola klauzul. Polega na analizowaniu postanowień we wzorcach umów, a nie w umowach faktycznie zawartychz klientami. W nowym modelu abstrakcyjnej kontroli postanowień wzorców umówto Prezes UOKiK, wydając decyzję administracyjną rozstrzyga o niedozwolonym charakterze postanowienia wzorca umowy i zakazuje jego wykorzystywania.
Takie działania możemy jednak podjąć wyłącznie w odniesieniu do tych wzorców, które są aktualnie oferowane. Oznacza to, że Prezes UOKiK nie może w drodze decyzji wiążąco stwierdzać, że dane postanowienie wzorca umowy jest niedozwolone, jeśli zaprzestano stosowania (oferowania) tego wzorca umowy w okresie do 16 kwietnia 2016 r.
Obecnie Prezes UOKiK prowadzi postępowanie wyjaśniające, w którym sprawdza, czy postanowienia określające sposób ustalania wysokości kursów walut mogą być niedozwolone. Działania Urzędu dotyczą 7 banków (mBank S.A., Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski S.A., Raiffeisen Bank Polska S.A., Bank BPH S.A., Getin Noble Bank S.A., Bank Polska Kasa Opieki S.A., Deutsche Bank Polska S.A.).
W związku z tym, że banki zaprzestały udzielać kredytów hipotecznych wyrażonych w CHF, w tym postępowaniu Prezes UOKiK analizuje w szczególności wzorce aneksów do umów wykorzystywane przez banki po 16 kwietnia 2016 r.
Jednocześnie, Prezes UOKiK wszczął już 3 postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorców umowy za niedozwolone w związku ze stosowaniem przez Bank Millennium S.A., Bank Zachodni WBK S.A. oraz BGŻ BNP Paribas S.A. we wzorcach umów – aneksach do umów kredytów i pożyczek hipotecznych wyrażonych w walutach obcych klauzul, które mogą być abuzywne. W ocenie Prezesa UOKiK, postanowienia dotyczące sposobu określania wysokości kursów walut mogą być ustalane przez te banki dowolnie i są trudne, wręcz niemożliwe do zweryfikowania. W przygotowaniu są wszczęcia postępowań wobec kolejnych banków.

2. Wykonywanie umów kredytu hipotecznego odnoszących się do walut obcych a nieuczciwa praktyka rynkowa

Kompetencje Prezesa UOKiK dotyczące niedozwolonych postanowień wzorców umowy nie obejmują działań zastrzeżonych dla sądów powszechnych dotyczących orzekania o abuzywności postanowień umowy w wykonywanych umowach w toku tzw. kontroli incydentalnej, czyli dotyczącej umowy faktycznie zawartej przez klienta z danym bankiem.
W odniesieniu do stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych Prezes UOKiK bada sytuacje, w których banki udzielają konsumentom nieprecyzyjnych informacji o skutkach wpisania określonego postanowienia wzorca umowy do rejestru, a tym samym mogą wprowadzać ich w błąd. Prezes UOKiK analizuje także przypadki braku podejmowania działań zmierzających do usunięcia niedozwolonych postanowień z umów wykonywanych przez banki, których dotyczą prawomocne wyroki SOKiK w sprawie uznania postanowienia wzorca umowy za niedozwolone. W tym zakresie Prezes UOKiK prowadzi poniższe postępowania oraz planuje wszczęcie kolejnych:

• Bank Millennium S.A. Postępowanie w sprawie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów. Wątpliwości wzbudza przekazywanie konsumentom przez bank nieprawdziwych informacji w odpowiedziach na ich pisma dotyczące zamieszczenia w wykonywanych umowach kredytu hipotecznego niedozwolonych postanowień umownych. Bank informuje konsumentów, że: „Ww. wyrok [wyrok Sądu Apelacyjnego sygn. akt VI Aca 420/11] jest konstytutywny tj. wywiera skutki na przyszłość, a jego skuteczność wobec osób trzecich, powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Dlatego też nie możemy uznać, iż wyrok, na który się Pani/Pan powołuje znajduje zastosowanie do Pani/Pana sytuacji”. Tego typu informacja może wprowadzać konsumentów w błąd w zakresie skutków wpisania postanowień do rejestru, w związku z zamieszczaniem przez bank postanowień wpisanych wobec niego do rejestru pod numerami:3178 i 3179. W ocenie Prezesa UOKiK, takie działanie banku może powodować, że konsument, przyjmując za prawdziwe stanowisko prezentowane przez bank, rezygnuje z dochodzenia roszczeń zarówno na drodze sądowej, a także na drodze pozasądowego rozstrzygania sporów.
• mBank S.A. Postępowanie wyjaśniające, w którym Prezes UOKiK sprawdza treść odpowiedzi udzielanych przez bank konsumentom, którzy żądają wyeliminowania niekorzystnych skutków w związku ze stosowaniem niedozwolonego postanowienia. Klienci banku powołują się na postanowienie wpisane do rejestru pod numerem 6068, które dotyczy pobierania przez bank opłat za zwrot kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego (m.in. poprzez zaniechanie pobierania składki z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego albo zwrot pobranych składek od momentu zawarcia umowy kredytowej).

3. Pozyskiwanie przez UOKiK informacji od banków

Prezes UOKiK na bieżąco pozyskuje z różnych źródeł informacje o rynku finansowym.
W toku prowadzonych postępowań może też pozyskiwać informacje bezpośrednio od banków, jeżeli są niezbędne dla wyjaśnienia badanej sprawy i uzasadnione jest to zakresem danego postępowania. Kompetencje Prezesa UOKiK w tej kwestii wynikają z przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Dane pozyskiwane przez UOKiK od banków są pozyskiwane w analogiczny sposób, jak w przypadku innych przedsiębiorców/podmiotów gospodarczych.

4. Działania UOKiK dotyczące dowolnego ustalania kursów walut przez banki

Działania UOKiK przed 17 kwietnia 2016 r. polegały na wnoszeniu do SOKiK pozwów o uznanie postanowień wzorców umowy za niedozwolone. Od wejścia w życie nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów 17 kwietnia 2016 r. to Prezes UOKiK prowadzi postępowania w sprawie o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone. Dotyczy to jednak wyłącznie wzorców umów stosowanych przez banki od 17 kwietnia 2016 r. lub których stosowania zaprzestano po 16 kwietnia 2016 r.
Ponadto Prezes UOKiK wydaje istotne dla sprawy poglądy, wspierając procesy sądowe,
w których konsumenci dochodzą określonych roszczeń przed sądami powszechnymi.

5. Działania UOKiK dotyczące nieuwzględniania przez banki ujemnej stopy procentowej kredytów

W związku z obniżeniem do wartości poniżej zera poziomu stopy referencyjnej LIBOR CHF, od której zależne jest oprocentowanie kredytów wyrażonych w CHF, Prezes UOKiK wszczął, na podstawie art. 48 uokik, postępowania wyjaśniające wobec wszystkich banków, które oferowały kredyty hipoteczne wyrażone w CHF.
W efekcie Prezes UOKiK wydał, na podstawie art. 26 uokik albo art. 28 uokik, osiem decyzji wobec: Getin Noble Bank S.A., Bank Polska Kasa Opieki S.A., mBank S.A., ING Bank Śląski S.A. , Bank BPH S.A., BNP Paribas Bank Polska S.A., Credit Agricole Bank Polska S.A. , Raiffeisen Bank Polska S.A. Trzeba zaznaczyć, że decyzje te nie dotyczą stosowania niedozwolonych postanowień wzorca umowy, lecz praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów polegającej na nieuwzględnianiu ujemnej stawki LIBOR. Banki zawierały bowiem w umowach postanowienia dotyczące wysokości oprocentowania, a następnie ich nie wykonywały, gdy suma wskaźnika LIBOR i marży spadła do wartości ujemnych. Praktyka ta polegała więc na niestosowaniu przez banki określonych postanowień zawartych w wykonywanych umowach – innymi słowy – na sprzecznym z umowami nieuwzględnianiu  przy obliczaniu wysokości oprocentowania kredytów ujemnej stawki bazowej LIBOR CHF.
Przykładowo, w umowach znajdowały się postanowienia, które wskazywały, że przewidziane dla kredytów CHF oprocentowanie zostało ustalone jako suma wartości stałej marży oraz wartości stawki bazowej LIBOR CHF dla przyjętego w umowie terminu np. 3M CHF. Jednocześnie, wśród zawartych z konsumentami umów kredytu CHF znajdowały się takie, w których suma odpowiedniej stawki bazowej LIBOR CHF oraz marży banku, przyjęła wartość ujemną, a bank, mimo odpowiednich postanowień zawartych w umowach, nie uwzględniał ujemnego oprocentowania.
W pismach kierowanych do UOKiK konsumenci często pytają o status decyzji wydanej wobec mBank S.A. (decyzja Prezesa UOKiK nr DDK-20/2015 z 28 grudnia 2015 r.). Decyzja ta nie jest prawomocna, ponieważ mBank skorzystał z prawa wniesienia odwołania do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przysługującego każdemu przedsiębiorcy. Jeśli decyzja się uprawomocni, Prezes UOKiK będzie sprawdzać, czy bank w sposób prawidłowy ją wykonuje. W sytuacji braku wykonania prawomocnej decyzji, Prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę, czyli bank karę pieniężną na podstawie art. 107 uokik.
Decyzje Prezesa UOKiK w sprawie nieuwzględniania przez banki ujemnej stawki LIBOR dotyczyły sytuacji niestosowania przez banki określonych postanowień zawartych w wykonywanych umowach. Przedmiotem tych postępowań nie było zagadnienie abuzywności określonych postanowień umowy.

6. Abuzywność klauzul umownych a kurs waluty

Analiza abuzywności danego postanowienia umowy w toku tzw. kontroli incydentalnej powinna być dokonywana przez sąd (jedyny organ uprawniony do kontroli incydentalnej) na moment zawarcia umowy pomiędzy stronami. Oznacza to, że sąd oceniając, czy brzmienie danego postanowienia może kształtować prawa i obowiązki sprzecznie z dobrymi obyczajami rażąco naruszając interesy konsumentów, nie powinien brać pod uwagę warunków rynkowych zmieniających się już po zawarciu umowy. Do takich warunków można zaliczyć np. wzrost kursu waluty, do której waloryzowany jest kredyt. W ocenie Prezesa UOKiK, klauzula niedozwolona jest bezskuteczna od samego początku obowiązywania umowy.
Zdaniem Prezesa UOKiK, postanowienia zawarte w treści umów kredytów hipotecznych wyrażonych w walucie obcej mogą być uznane za abuzywne bez względu na wahania kursów walutowych, gdyż nie wpływają one na istotę abuzywności.
Jednocześnie należy zauważyć, że do momentu istotnego wzrostu kursu franka szwajcarskiego, klauzule waloryzacyjne, które mogły kształtować prawa i obowiązki kredytobiorców sprzecznie z dobrymi obyczajami rażąco naruszając interesy konsumentów, nie wywierały istotnie negatywnego wpływu na ich rzeczywistą sytuację finansową. Dodatkowo, należy zauważyć, że zagadnienie to nie było przedmiotem analizy różnorakich instytucji czy też analityków gospodarczych do czasu, gdy postanowienia te, w związku ze wzrostem wartości kursu franka szwajcarskiego, nie zaczęły oddziaływać negatywnie na poziom zadłużenia konsumentów.
Drastyczne zwiększenie zadłużenia kredytobiorców, spowodowało gwałtowny wzrost liczby skarg konsumenckich oraz pozwów sądowych dotyczących umów kredytu wyrażonego w walucie obcej (wszczynających sądowe postępowania, w których przeprowadzana jest kontrola incydentalna).
Ponadto usunięcie skutków klauzuli niedozwolonej nie może być dokonywane bez wiedzy i zgody konsumenta. Ma on prawo wyliczenia ewentualnej „nadpłaty” z tytułu przeliczania przez bank wysokości jego zadłużenia w oparciu o klauzule abuzywne i dochodzenia jej na drodze sądowej w ramach kontroli incydentalnej. Jest to konieczne ze względu na fakt, iż w ramach systemu kontroli wzorców umowy wykazuje się tylko abuzywność klauzuli. Stwierdzenie abuzywności danego postanowienia w kontroli abstrakcyjnej dokonywane jest w oderwaniu od oceny, czy konsekwencją stosowania klauzuli abuzywnej było obciążenie danego konsumenta nienależnymi kosztami. 

7. Istotne poglądy w sprawie a prowadzenie przez UOKiK postępowań administracyjnych

Od 17 kwietnia 2016 r. Prezes UOKiK wydaje istotne dla sprawy poglądy, wspierając procesy sądowe, w których konsumenci dochodzą określonych roszczeń. Liczba wydanych przez Prezesa UOKiK istotnych poglądów nie ma przełożenia na możliwość podejmowania przez niego działań w zakresie postępowań w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.
Treść wszystkich wydanych dotychczas istotnych poglądów znajduje się na stronie internetowej UOKiK.

8. Abuzywność klauzul umownych a problematyka art. 69 Prawa bankowego

Rolą UOKiK jest przede wszystkim ochrona konsumentów przed niedozwolonymi postanowieniami umownymi i praktykami naruszającymi zbiorowe interesy konsumentów.
UOKiK poszukuje obszarów możliwej interwencji i narzędzi mających zastosowanie do sytuacji konsumentów posiadających kredyty hipoteczne odnoszące się do walut obcych, w tym kredytobiorców, którzy w trakcie wykonywania umów zetknęli się z sytuacją drastycznego wzrostu wartości zadłużenia mimo systematycznej spłaty.
Prezes UOKiK w istotnych dla sprawy poglądach wspiera procesy sądowe, w których konsumenci dochodzą określonych roszczeń przed sądami powszechnymi, wskazując, że możliwe jest uznanie za abuzywne niektórych z postanowień umów, w tym postanowień, które mogą mieć istotne znaczenie dla ich wykonywania, oraz przedstawia potencjalne skutki uznania ich za niedozwolone. Prezes Urzędu w wydawanych istotnych poglądach zwraca uwagę, że sąd orzekający w sprawie ma do dyspozycji szerokie spektrum narzędzi możliwych do zastosowania, gdy uzna, że w umowie występują klauzule abuzywne – od możliwości utrzymania w mocy umowy do uznania jej za nieważną, co jednak powinno być rozwiązaniem ostatecznym.
Ponadto, jak wskazuje Prezes UOKiK, w istotnych dla sprawy poglądach, zgodnie z orzecznictwem wypracowanym na gruncie przepisów dyrektywy 93/13 z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, przy ocenie czy dana umowa kredytowa może nadal funkcjonować w obrocie po wyłączeniu abuzywnych postanowień istotne jest również ustalenie, które z rozwiązań zapewnia konsumentowi lepszą ochronę, choć nie jest to kryterium decydujące[1]. Podkreślamy, że kryterium interesu konsumenta powinno być brane pod uwagę łącznie z oceną możliwości dalszego funkcjonowania umowy w obrocie, przy rozstrzygnięciu, czy w danej sprawie zasadne jest stwierdzenie nieważności umowy kredytowej z uwagi na abuzywność np. klauzul waloryzacyjnych[2]. Trzeba bowiem mieć na uwadze wszystkie skutki, jakie wiążą się
z uznaniem umowy za nieważną oraz to, czy ich wystąpienie nie będzie naruszać ww. interesu ekonomicznego konsumenta. Zwracamy uwagę jednocześnie, że nieważność umowy powoduje po stronie kontrahentów poważne skutki. Ewentualne stwierdzenie nieważności powinno być traktowane jako rozwiązanie ostateczne, brane pod uwagę jedynie w przypadku, gdy nie ma możliwości wykonywania umowy po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków i to tylko pod warunkiem, że konsument na taką ewentualność się godzi.
W niektórych wydawanych przez Prezesa UOKiK istotnych dla sprawy poglądach sygnalizowana jest kwestia prawidłowości praktyk banków w świetle art. 69 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, dalej „Pb”[3]. Istotne jest jednak to, że problematyka art. 69 Pb pojawia się w poglądach Prezesa UOKiK z uwagi na rozważania na temat konsekwencji stosowania klauzul abuzywnych w umowach kredytu. Konieczność oceny, czy umowa może dalej funkcjonować w sytuacji uznania przez sąd, że znajdują się w niej klauzule abuzywne, wynika z braku możliwości zmiany ich treści przez sąd oraz zwykle braku istnienia przepisów o charakterze dyspozytywnym, które mogłyby zastąpić kwestionowane postanowienia.
Przykładowo, sąd uznaje za abuzywne postanowienia umowy kredytu denominowanego w CHF dotyczące przeliczania kwoty kredytu i rat kredytu na PLN w oparciu o kurs CHF. W związku z regułą nieskuteczności klauzul abuzywnych od momentu zawarcia umowy[4], mamy do czynienia z sytuacją „wyłączenia” zakwestionowanych postanowień z umowy. Jednocześnie, uznajemy, że strony miały zgodny zamiar i cel zawarcia umowy kredytowej, w ramach której wypłata kwoty kredytu nastąpi w złotych, a jego spłata będzie następować również w walucie polskiej. Z uwagi na stwierdzenie abuzywności ww. postanowień brakuje zatem w umowie elementów dotyczących zasad ustalenia kwoty kredytu oddanej do dyspozycji kredytobiorcy oraz zasad naliczania jego rat w PLN. Zgodnie z art. 69 ust. 1 Pb umowa o kredyt musi wskazywać kwotę środków pieniężnych, którą bank zobowiązał się oddać do dyspozycji kredytobiorcy, natomiast zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt 4 Pb umowa kredytu powinna określać zasady i termin spłaty kredytu. W konsekwencji, sąd orzekający w danej sprawie musi ocenić, czy brak danej klauzuli w kontekście niezbędnych elementów umowy kredytu może skutkować nieważnością całej umowy kredytu.
Warto w tym miejscu także wskazać, że w związku z wejściem w życie ustawy z 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw („ustawa antyspreadowa”) do art. 69 ust. 2 Pb dodano pkt 4a o następującej treści: „Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności […] w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu”.
Należy podkreślić, że zawarcie przez strony aneksu w związku z art. 4 ustawy antyspreadowej[5] nie będzie mieć znaczenia dla skutków stosowania klauzul abuzywnych, które wystąpiły przed jego zawarciem. Niewiążąca natura postanowień abuzywnych ma bowiem charakter pierwotny, tym samym konsekwencje stosowania takiego postanowienia w postaci np. nieważności umowy będą występować od samego początku. Skoro sama umowa miałaby być nieważna, to nie ma możliwości jej modyfikacji. Podobnie w przypadku skutku w postaci bezskuteczności klauzuli – jeśli bank wykonywał uprawnienia wynikające z klauzuli abuzywnej od momentu zawarcia umowy, konsument ma możliwość  dochodzenia roszczeń wynikających z tego tytułu.

9. Naruszenie zbiorowych interesów konsumentów w sektorze usług finansowych

Praktyka naruszająca zbiorowe interesy konsumentów polega na tym, że przedsiębiorca zachowuje się sprzecznie z prawem lub dobrymi obyczajami i w ten sposób narusza zbiorowe interesy konsumentów. Pojęcie zbiorowego naruszenia interesów konsumentów nie zostało wyjaśnione (zdefiniowane) w przepisach, jednak przyjmuje się, że znaczna grupa konsumentów musi być narażona lub poszkodowana przez działanie przedsiębiorcy. Jednak, nawet jeśli poszkodowany został tylko jeden konsument, ale potencjalnie przedsiębiorca mógłby narazić określoną grupę konsumentów (którzy mają wspólny interes) na negatywne skutki swoich działań, możliwe jest uznanie, że naruszył on zbiorowe interesy konsumentów.
Począwszy od 2003 r. kiedy to Prezes UOKiK uzyskał kompetencje do orzekania w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów wydaliśmy 3463 decyzje administracyjne w tych sprawach, w tym 531 decyzji dotyczących działalności finansowej i ubezpieczeniowej. Wszystkie decyzje wraz z uzasadnieniami, które pozwalają na ocenę kiedy przedsiębiorca dopuszcza się naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, dostępne są na stronie internetowej Urzędu.